បទវិភាគ៖ តើពេលណាទើបពលរដ្ឋទុកចិត្តប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា?
ប្រជាពលរដ្ឋដែលមានបញ្ហាដីធ្លីនៅតែជ្រើសរើសការធ្វើបាតុកម្មតាមដងផ្លូវ ដាក់ញត្តិតាមស្ថាប័ននីតិប្បញ្ញត្តិ និងនីតិប្រតិបត្តិនានា ដើម្បីទាមទារឲ្យមានដំណោះស្រាយចំពោះបញ្ហារបស់ពួកគាត់។ ការហែក្បួនធ្វើបាតុកម្មនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីបណ្ដឹងរបស់ពួកគាត់មិនត្រូវបានតុលាការចាត់ការ។
ប្រជាពលរដ្ឋទាំងនោះបញ្ជាក់ថា តុលាការកម្ពុជា មិនអាចរកយុត្តិធម៌ជូនពួកគាត់បានឡើយ ហើយពួកគាត់ក៏មិនទុកចិត្តលើតុលាការនោះដែរ។ តើពេលណាទៅទើបប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរអាចទុកចិត្តថា តុលាការអាចរកយុត្តិធម៌ជូនពួកគាត់បាន?
បើនិយាយថា ពលរដ្ឋនឹងទុកចិត្តលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌បាននៅពេលណានោះ យើងត្រូវសួរថា តើការអនុវត្តច្បាប់នៅកម្ពុជា មានប្រសិទ្ធភាពនៅថ្ងៃណាសិន? នៅពេលដែលច្បាប់ចែងឡើងសម្រាប់អ្នកទាំងអស់គ្នាហើយ ពលរដ្ឋក៏ចាប់ផ្ដើមទុកចិត្តលើច្បាប់នោះដែរ។ អ្នករងនូវអំពើអយុត្តិធម៌នឹងហ៊ានប្ដឹងទៅតុលាការ។ មន្ត្រីពុករលួយនឹងខ្លាចច្បាប់រហូតដល់ជនល្មើសមួយចំនួនក៏ហ៊ានសារភាពទទួលកំហុស និងកែខ្លួនសាជាថ្មីផងក៏មាន។
ប្រជាពលរដ្ឋអាចជឿទុកចិត្តលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ដ៏រាបណាតុលាការកាត់ក្តីយុត្តិធម៌។ បានន័យថា បើគាត់ត្រូវ គាត់នឹងឈ្នះក្តី បើពលរដ្ឋណាខុស អ្នកនោះនឹងជាប់ទោស។ អ្នកក្រក៏មានទោស អ្នកមានក៏មិនរួចខ្លួន អ្នកធំអ្នកតូចដែលល្មើសនឹងច្បាប់ក្បួន ក៏ត្រូវតែទទួលទោសទណ្ឌដូចៗគ្នា។
ពលរដ្ឋអាចទទួលបានយុត្តិធម៌ ឬមិនបាននោះ វាអាស្រ័យនៅលើសមត្ថភាព និងលទ្ធភាពបំពេញការងាររបស់ស្ថាប័នយុត្តិធម៌។ សមត្ថភាពស្ថាប័នតុលាការមិនចោទជាបញ្ហានោះឡើយ ព្រោះទាំងចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា និងមេធាវីសុទ្ធតែបានរៀនសូត្រជ្រៅជ្រះ។ រីឯលទ្ធភាពបំពេញការងារដោយឯករាជ្យវិញនោះ ទំនងជាមិនទាន់មានឡើយ។ រដ្ឋាភិបាលចាំបាច់ត្រូវកែលំអបញ្ហានានា ដែលជាកត្តារារាំងលទ្ធភាពបំពេញការងាររបស់ស្ថាប័នយុត្តិធម៌។ សព្វថ្ងៃមន្ត្រីធំៗក្នុងជួរគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មានអំណាចត្រួតត្រាលើចៅក្រម ឬព្រះរាជអាជ្ញាតាមរយៈខ្សែបណ្ដោយបក្ស។ បើបក្សគិតថា ខាតប្រយោជន៍រួម ឬប៉ះពាល់ដល់កិត្តិយសមេៗនោះ ចៅក្រម ឬព្រះរាជអាជ្ញាទាំងនោះ ក៏ប្រហែលជាត្រូវបើកភ្នែកម្ខាងបិទភ្នែកម្ខាងដែរ ដូចជាករណីបាញ់ប្រហារកម្មករនៅបាវិត ដែលបង្កឡើងដោយអតីតអភិបាលក្រុង លោក ឈូក បណ្ឌិត ដែលគេជឿថា មានខ្នងធំនៅពីក្រោយនោះជាឧទាហរណ៍ស្រាប់។
អ្នកចេះច្បាប់ អ្នកបានរៀនច្បាប់ សូម្បីតែអ្នកស្ដាប់វិទ្យុ ក៏អស់សំណើចនឹងបទចោទដែលតុលាការចោទប្រកាន់លោក ឈូក បណ្ឌិត ដែរ។ លោក ឈូក បណ្ឌិត ដែលរស់នៅក្រៅសំណាញ់ច្បាប់នៅឡើយនោះ ត្រូវចោទប្រកាន់ពីបទបង្ករបួសស្នាមដោយអចេតនា ឬបានន័យថា លោកមិនមានបំណងបាញ់រះទៅលើកម្មកររោងចក្រដែលកំពុងតវ៉ានោះទេ។
សំណួរសួរថា បើមិនមានបំណងបាញ់ហេតុអ្វីលោកដកកាំភ្លើងចេញពីចង្កេះ? ហេតុអ្វីលោកកេះកៃ? លោកធ្វើដល់ទៅអភិបាលក្រុង ឬមួយមិនដឹងគ្រាប់កាំភ្លើងបាញ់ចេញទៅអាចធ្វើឲ្យមនុស្សស្លាប់ទេ ឬយ៉ាងម៉េច? សំណួរទាំងនេះត្រូវបានមេធាវីការពារក្តីជនរងគ្រោះសួរ និងវិភាគអស់ទៅហើយក្នុងអង្គសវនាការតាំងពីសាលាដំបូងខេត្តស្វាយរៀង រហូតដល់សាលាឧទ្ធរណ៍។ តែអ្នកដែលសម្រេច គឺចៅក្រមដែលមានអំណាចពិសេស ឬឆន្ទានុសិទ្ធិនោះឯង។
ក្រៅពីនោះ នៅមានសំណុំរឿងពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានយោបាយជាច្រើនទៀតដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា យកតុលាការដើម្បីចាត់ការបក្សប្រឆាំង និងអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល។ លោក សម រង្ស៉ី ត្រូវតុលាការកាត់ក្តីឲ្យជាប់គុកជាង ១០ឆ្នាំ ក្នុងសំណុំរឿងដកតម្រុយបង្គោលព្រំដែន។ តែលោកត្រូវរួចខ្លួនវិញតែមួយប៉ប្រិចភ្នែក បន្ទាប់ពីសរសេរលិខិតរំលែកទុក្ខជូនលោក ហ៊ុន សែន នៅពេលដែលបិតាលោក ហ៊ុន សែន គឺលោកតា ហ៊ុន នាង ទទួលអនិច្ចកម្ម។
តំណាងរាស្ត្រ និងមន្ត្រីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ៨នាក់ ត្រូវជាប់គុកនៅពេលដែលអ្នកគាំទ្របក្សប្រឆាំងប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយក្រុមសន្តិសុខសាលារាជធានីភ្នំពេញ នៅក្បែរស្ពាននាគ ជិតវត្តភ្នំ។ អ្នកទាំងនោះត្រូវបានដោះលែងវិញនៅដែលគណបក្សទាំងពីរចរចាត្រូវរ៉ូវគ្នា។ បើរឿងដែលប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍ឯកជនរបស់មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលវិញ រឿងនោះត្រូវគេចាត់ការភ្លាមតាមអ្វីដែលគេហៅថា នីតិវិធី បើទុកជារឿងនោះផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ជូនជាតិក៏ដោយចុះ។
លោក មឿង សុន ត្រូវគេកាត់ទោសអោយជាប់គុក ២ឆ្នាំ ពីការដែលលោករិះគន់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការអនុញ្ញាតអោយក្រុមហ៊ុនចិនមួយ ដាក់ភ្លើងនៅអង្គរវត្ត។ ក្រុមហ៊ុនចិននោះត្រូវគេដឹងថា មានការរកស៊ីចូលហ៊ុនពីសំណាក់សាច់ញាតិអ្នកធំម្នាក់នៅទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី។
ចំពោះរឿងក្ដីរបស់ពលរដ្ឋទូទៅវិញ អ្នកណាមានប្រាក់ច្រើនជាងជាអ្នកមានប្រៀប ហើយអស់លុយក៏ច្រើនទៅតាមនោះដែរ។ មន្ត្រីបក្សប្រឆាំងធ្លាប់បរិយាយថា តុលាការកម្ពុជា ប្រៀបដូចជាផ្សារត្រី ចង់បានឈ្នះក្តីអាស្រ័យលើការតថ្លៃតែប៉ុណ្ណោះ។ នៅស្រុកខ្មែរ តុលាការពេញនិយមណាស់ខាងឃុំជនសង្ស័យបណ្ដោះអាសន្នតាមស្ថានទម្ងន់ទោសដែលត្រូវចោទប្រកាន់។ ក្នុងរយៈពេលឃុំខ្លួនបណ្ដោះអាសន្ននេះ ជារយៈពេលដែលសាច់ញាតិបងប្អូនម៉ែឪរត់រកអន្តរាគមន៍នានា ដើម្បីរំដោះអ្នកនោះចេញពីឃុំ និងជារយៈពេលដែលមន្ត្រីតុលាការខិលខូចខ្លះ អាចមានឱកាសរកលុយចាយបានដែរ។
បើរៀបរាប់ពីសំណុំរឿងដែលធ្វើឲ្យសាធារណជនបាត់បង់ជំនឿចិត្តលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នោះ ទោះបីចំណាយពេលមួយកំណាត់ថ្ងៃក៏នៅមិនទាន់អស់ឡើយ។
របាយការណ៍សង្គមស៊ីវិលបង្ហាញថា រយៈពេល ៥ឆ្នាំ ពីឆ្នាំ២០០៨ ដល់ឆ្នាំ២០១២ មានពលរដ្ឋប្រមាណ ៥០០នាក់ ត្រូវរត់ចោលស្រុក និងត្រូវជាប់គុកដោយសារឈ្មួញអ្នកមានលុយប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការគាបសង្កត់ក្នុងសំណុំរឿងទំនាស់ដីធ្លី។
ផ្អែកលើប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌បែបនេះហើយ ទើបធ្វើឲ្យពលរដ្ឋមួយចំនួនងាកទៅប្រើប្រាស់តុលាការមហាជនដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា។ នៅពេលដែលចាប់បានចោរលួច ចោរឆក់កំប៉ិកកំប៉ុកម្តងៗ ប្រជាពលរដ្ឋចាប់ផ្ដើមព្រួតវាយម្នាក់ ១ដៃ ១ជើង ឡើងទ្រោមខ្លួន បើប៉ូលិសទៅមិនទាន់ជនសង្ស័យទាំងនោះនឹងស្លាប់ជាមិនខាន។ អ្នកវាយគេទាំងនោះយកលេសថា បើទុកឲ្យប៉ូលិសចាប់ចោរយកទៅមិនយូរប៉ុន្មាន ចោរនោះនឹងត្រូវរួចខ្លួនព្រោះតែអំណាចលុយ។ ម្យ៉ាងទៀត អ្នកដែលវាយគេទាំងនោះ មិនដែលត្រូវអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួន ឬរករឿងនោះទេ ហើយបើចង់ចាប់ក៏មិនដឹងចាប់នរណាដែរ ព្រោះមិនដឹងច្បាស់អ្នកណាវាយខ្លះផង។ ហេតុនេះជីវិតចោរតូចតាចនោះមានអីអស្ចារ្យ បើស្លាប់ម្នាក់ពីរក៏មិនជាស្អីនោះដែរ។
ឧទាហរណ៍ថា មានមនុស្សម្នាក់ដើរនៅផ្សារសុខៗ ស្រាប់តែមានគេច្រឡំមកស្រែកថា ចោរៗនោះ វាសនាអ្នកនោះមិនដឹងជាយ៉ាងណាទេ? គេមិនអាចស្មានបានទេថា អ្នកដែលគេច្រឡំនោះជាអ្នកណា ជួនកាលគេអាចជាសែរាជវង្ស ជាកូនឯកឧត្ដមអស់លោកក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ឬជាកូនចៅតុលាការផងក៏អាចថាបាន។ បើទោះជាគេម្នាក់នោះជាអ្នកណាក៏ដោយ គេក៏ត្រូវតែរត់គេចខ្លួនយកប្រាស់អាយុសិនហើយ បានរួចខ្លួនបាន ព្រោះថា បើយឺតតែបន្តិចច្បាស់ជាសន្លប់ធំហើយ។ សូម្បីតែលោក ជាម យៀប ដែលជាអ្នកតំណាងរាស្ត្រគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដ៏មានអំណាច និងជាអ្នកបង្កើតច្បាប់មួយទាំងមូល ពេលឡានរបស់លោកបុកគេ របួសធ្ងន់រហូតដល់ស្លាប់ លោកក៏ត្រូវរត់គេចខ្លួនមួយគ្រាសិនដែរ។ ពេលក្រោយមកទៀត លោកគ្រាន់តែបង់លុយឲ្យគ្រួសារអ្នកស្លាប់ខ្លះទៅ វាចប់រឿងបាត់ទៅហើយ។ សំណុំរឿងឡានបុកមនុស្សស្លាប់នោះក៏មិនទាន់ដឹងតុលាការនឹងលើកយកមកជម្រះពេលណានោះដែរ។
រាជរដ្ឋាភិបាលដែលកាន់អំណាចជាងសាមសិបឆ្នាំ និងចាយលុយជាតិអស់រាប់ពាន់លានដុល្លារក្នុង ១ឆ្នាំៗនេះ នៅតែមិនទាន់មានយន្តការធ្វើឲ្យស្ថាប័នតុលាការអាចបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនបានល្អនៅឡើយ។ ផែនការយុទ្ធសាស្ត្រអភិវឌ្ឍន៍ជាតិឆ្នាំ២០១៤ ដល់ឆ្នាំ២០១៨ របស់រដ្ឋាភិបាលបង្ហាញថា ការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ជួបប្រទះឧបសគ្គតាំងពីកង្វះសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងស្ថាប័ន ខ្វះថវិកា និងខ្វះធនធានមនុស្ស។ តុលាការខ្វះអគារធ្វើការតាមស្តង់ដារ ខ្វះថវិកាប្រចាំឆ្នាំសម្រាប់ផ្ដល់ឲ្យមន្ត្រីតុលាការ រហូតដល់មិនមានរថយន្តសម្រាប់ដឹកមន្ត្រីទៅធ្វើការតាមខេត្ត ខ្វះរថយន្តដឹកអ្នកទោស។ រឿងដែលមិនគួរឲ្យជឿនោះ របាយការណ៍នេះបានបញ្ជាក់ថា រាជការមិនមានសោហ៊ុយផ្តល់ឲ្យព្រះរាជអាជ្ញាសម្រាប់ស៊ើបអង្កេតរឿងក្តីនៅកន្លែងកើតហេតុទៀតផង។ បើមិនមានលុយផងព្រះរាជអាជ្ញាធ្វើម៉េចអាចចុះស៊ើបអង្កេតរឿងក្តីបាន ឬមួយត្រូវសុំឡានគេជិះ ឬក៏ត្រូវយកលុយផ្ទះទៅចាយ?
បើតាមមើលទៅរឿងក្តីភាគច្រើន ព្រះរាជអាជ្ញាប្រហែលជាមិនបានចុះទៅស៊ើបអង្កេតដល់កន្លែងកើតហេតុទេ។ តំណែងអ្នកកាត់ក្តីក៏សំខាន់មួយនេះ ត្រូវពឹងលើតែរបាយការណ៍បឋមរបស់មន្ត្រីនគរបាល និងការសួរចម្លើយជនសង្ស័យនៅកន្លែងប៉ុណ្ណោះ។
សំណុំរឿងបាញ់សម្លាប់មេសហជីព លោក ជា វិជ្ជា ឃាតកសិប្បនិម្មិតពីរនាក់ គឺលោក ប៊ន សំណាង និងលោក សុខ សំអឿន ត្រូវជាប់គុកពីរដងក្រោមអំណាចសាលក្រមតុលាការដែលកាត់ក្តីពឹងលើរបាយការណ៍ស៊ើបអង្កេតរបស់មន្ត្រីនគរបាលនេះឯង។ ចុងក្រោយគ្មានភស្តុតាងណាមួយទាល់តែសោះដែលបញ្ជាក់ថា ជនសង្ស័យទាំងពីរមានទោស។ អ្នកទាំងពីរក៏ត្រូវដោះលែងឲ្យមានសេរីភាពវិញនៅចុងឆ្នាំ២០១៣។ ពួកគេត្រូវបានដោះលែងមែន តែពួកគេរងទុក្ខទេវានៅក្នុងគុកអស់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ។ រាជរដ្ឋាភិបាលមិនបានផ្តល់សំណង ឬការជួសជុលផ្លូវចិត្តបន្តិចសោះទេ។ អ្នកទាំងពីរត្រូវរស់នៅដោយខ្លួនឯងតាមកម្មដែលមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលបានសាង។
អ្វីដែលបានកើតឡើងក្នុងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅស្រុកខ្មែរ អាចបញ្ជាក់ថា ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរពិបាកនឹងជឿជាក់ថា ពួកគាត់អាចទទួលបានយុត្តិធម៌ណាស់។ អយុត្តិធម៌សង្គមនេះ អាចជាកត្តាចម្បងមួយដែលធ្វើឲ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បាត់បង់កៅអីសភាយ៉ាងហោចណាស់ ២២អាសនៈកាលពីអាណត្តិទី៤ កន្លងទៅ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត បើការកែទម្រង់នៅតែស៊ីជ្រៅដដែលនោះ រាជរដ្ឋាភិបាលនៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលតែងប្រកាសថា អ្វីៗដើម្បីប្រជាជននោះ អាចនឹងត្រូវប្រជាជនធ្វើអ្វីៗទាំងអស់ដើម្បីកុំជួបមុខទៀតជាមិនខាន៕
ប្រភពពី វិទ្យុអាស៊ីសេរី
