ពលរដ្ឋនិងសង្គមស៊ីវិល ទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាល ធ្វើសមាជជាតិរាល់ឆ្នាំ
ប្រជាពលរដ្ឋនិងមន្ត្រីសង្គមស៊ីវិល ជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលនិងរដ្ឋសភាអាណត្តិទី៥នេះ បង្កើតឲ្យមានការប្រជុំសមាជជាតិឲ្យបានទៀងទាត់ និងត្រូវបង្កើតច្បាប់ដោយឡែកបន្ថែមលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលធានាឲ្យមានសមាជជាតិច្បាស់លាស់នៃអាណត្តិនីមួយៗ។
ការស្នើនេះបន្ទាប់ពីគេសង្កេតឃើញប្រជាពលរដ្ឋជាច្រើនបានបង្ហាញសកម្មភាពយ៉ាងសស្រាក់សស្រាំ ទាំងមកពីបណ្ដាខេត្តឆ្ងាយៗនិងនៅទីក្រុង ចូលរួមសមាជមហាជនលើកដំបូងនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យ ដែលរៀបចំដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក្រោយពីពិធីបុណ្យភ្ជុំបិណ្ឌបានបញ្ចប់ភ្លាមៗនោះ។
មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលសង្កេតឃើញថា ពលរដ្ឋខ្មែរនៅតែត្រូវការអង្គសមាជជាតិ ដើម្បីបញ្ចេញមតិពីក្តីកង្វល់ ឬទុក្ខលំបាកផ្សេងៗដែលពួកគាត់កំពុងជួបប្រទះក្នុងជីវិតរស់នៅប្រចាំថ្ងៃ។ ពួកគាត់ចង់ឲ្យថ្នាក់ដឹកនាំប្រទេសបានដឹងពីក្តីកង្វល់ទាំងនេះ និងដោះស្រាយដោយយុត្តិធម៌។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) លោក នី ចរិយា បានហៅសមាជមហាជនដែលរៀបចំដោយបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីថ្ងៃអាទិត្យ ទី៦ តុលា នោះ ថាគឺជាកញ្ចក់ឆ្លុះឲ្យឃើញថា ជាការចាប់ផ្ដើមថ្មីមួយក្នុងសង្គម ហើយប្រជាពលរដ្ឋអាចធ្វើបានក្នុងក្របខ័ណ្ឌអហិង្សាដោយឆន្ទៈផ្ទាល់ ដោយគ្មានការបង្ខិតបង្ខំ។
លោកបន្តថា ភស្តុតាងជាក់ស្លែងទាំងនេះ រដ្ឋាភិបាលគួរតែពិចារណាធ្វើសមាជជាតិដែលមានលក្ខណៈទូលំទូលាយជាងសមាជមហាជននិងស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ៖ «ខ្ញុំជំរុញហើយជំរុញទៀត ឲ្យរដ្ឋាភិបាល រដ្ឋសភា ត្រូវតែធ្វើសមាជជាតិនេះ ដើម្បីប្រមូលព័ត៌មានពីប្រជាពលរដ្ឋ ព្រោះនេះជាឧទាហរណ៍ជាក់ស្ដែងសម្រាប់បង្ហាញថា ប្រជាពលរដ្ឋធ្វើសមាជដោយគ្មានអំពើហិង្សា ធ្វើសមាជដោយគ្មានប៉ះពាល់សន្តិសុខជាតិ»។
បុរសវ័យចំណាស់ម្នាក់ឈ្មោះ ឈួន ជីវ អាយុប្រមាណជាង ៦០ឆ្នាំ បានធ្វើដំណើរទាំងភ្លៀងរលឹមលើបរិវេណទីលានប្រជាធិបតេយ្យដើម្បីស្វែងរកកន្លែងផ្តិតមេដៃគាំទ្រញត្តិដែលរៀបចំដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ក្នុងអង្គសមាជមហាជនកាលពីថ្ងៃទី៦ តុលា។
លោកបានឲ្យដឹងថា លោកធ្វើដំណើរមកពីខេត្តបាត់ដំបង ទោះបីទីនោះកំពុងមានទឹកជំនន់យ៉ាងណាក្តី ហើយការពុះពារនេះក៏ដោយសារលោកចង់ចូលរួមសមាជដែលលោកខានឃើញខានចូលរួមជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ចាប់តាំងពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយមបានបញ្ចប់៖ «កាលពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយមគេធ្វើសមាជជាតិដើម្បីឲ្យរាស្ត្រសួរពីចម្ងល់ ពីរឿងអីៗ ពីការរស់នៅ កាលពីសង្គមរាស្ត្រនិយមសម្ដេច សីហនុ លោកធ្វើអ៊ីចឹងរាល់តែឆ្នាំអ៊ីចឹងឯង»។
លោកបន្តថា កាលពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ធ្វើមហាបាតុកម្មអហិង្សាលើកមុន លោកមិនបានមកចូលរួមទេដោយសារបញ្ហាថវិកា ប៉ុន្តែការធ្វើសមាជមហាជនលើកនេះ លោកតាំងចិត្តមកចូលរួមឲ្យបាន ទោះជួបការលំបាកយ៉ាងណាក៏ដោយ។ ទាំងនេះក៏ព្រោះតែលោកចង់រំលឹកនូវអនុស្សាវរីយ៍ល្អៗពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម ហើយគាំទ្រនូវអ្វីដែលពលរដ្ឋក្រីក្រចង់បាន គឺការផ្លាស់ប្តូររបៀបដឹកនាំដោះស្រាយភាពអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម និងបញ្ហាជាច្រើនទៀត ព្រមទាំងចង់មកគាំទ្រឲ្យមានអង្គសមាជជាទៀងទាត់ដូចក្នុងសង្គមរាស្ត្រនិយម។
លោក ឈួន ជីវ៖ «ចង់រំលឹកថា ឲ្យមានសមាជជាតិដើម្បីឲ្យមន្ត្រីកិច្ចការទាំងអស់គ្នា ប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងឲ្យដឹងថា សុខទុក្ខយ៉ាងណា អ្នកធំរំលោភអ្នកតូចប៉ុណ្ណាអីប៉ុណ្ណាឲ្យដឹង»។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្ស៊ី បានថ្លែងចំពោះមុខមហាជននៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យកាលពីថ្ងៃទី៦ តុលា ក្នុងឱកាសបើកឲ្យមានសមាជមហាជននោះថា នេះជាការបង្កើតវប្បធម៌ថ្មីមួយដែលជំរុញឲ្យមានសមាជជាតិ ដែលគណបក្សប្រជាជនជាបក្សកាន់អំណាចបានទម្លាក់ចោលជាង ២០ឆ្នាំកន្លងមកហើយ៖ «ឥឡូវមានតែគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទេដែលហ៊ានរៀបចំសមាជបែបនេះដើម្បីស្ដាប់ប្រជារាស្ត្រ»។
សមាជជាតិមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៅជំពូកទី ១៤ថ្មី ក្នុងនោះមានមាត្រា ១៤៧ថ្មី បានចែងថា សមាជជាតិបើកឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជ្រាបដោយផ្ទាល់អំពីកិច្ចការផ្សេងៗដែលជាប្រយោជន៍ជាតិ និងលើកបញ្ហានិងសំណូមពរជូនរដ្ឋអំណាចដោះស្រាយ ហើយពលរដ្ឋទាំងពីរភេទមានសិទ្ធិចូលរួមក្នុងសមាជនោះ។
មាត្រ ១៤៨ថ្មី សមាជជាតិប្រជុំម្ដងក្នុងមួយឆ្នាំ គឺនៅដើមខែធ្នូ តាមការកោះអញ្ជើញរបស់នាយករដ្ឋមន្រ្តី និងត្រូវប្រព្រឹត្តទៅក្រោមព្រះរាជាធិបតីភាពនៃព្រះមហាក្សត្រ។
មាត្រា ៤៩ថ្មី បានចែងដែរថា សមាជជាតិអនុម័តសំណូមពរជូនព្រឹទ្ធសភា រដ្ឋសភា និងជូនរដ្ឋអំណាចពិចារណា។ ការរៀបចំនិងការប្រព្រឹត្តទៅនៃសមាជជាតិនឹងត្រូវកំណត់ក្នុងច្បាប់មួយ។
ចំណុចចុងក្រោយនៃច្បាប់នេះហើយ ដែលលោក ជាម យៀប ជាតំណាងរាស្ត្រនិងជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ចាត់ទុកជាឧបសគ្គមួយដែលនាំឲ្យសមាជជាតិមិនអាចកើតចេញទៅរួច និងបានអូសបន្លាយអស់រយៈពេល ៤អាណត្តិកន្លងមកហើយ៖ «រដ្ឋធម្មនុញ្ញមានមែន តែត្រូវមានច្បាប់អម។ ច្បាប់អីក៏ដោយឲ្យតែរដ្ឋធម្មនុញ្ញចែង ចាំបាច់ត្រូវមានច្បាប់អមដើម្បីបញ្ជាក់ពីតួនាទី និងភារកិច្ចនៃអង្គភាពរបស់រដ្ឋដែលត្រូវទទួលបន្ទុកនៅក្នុងមុខងាររបស់ខ្លួន»។
លោកបន្តថា បញ្ហាលំបាកមួយទៀត គឺថាសម័យចុងក្រោយនេះ កម្ពុជាប្រកាន់យករបបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យសេរីពហុបក្ស ឬមានបក្សនយោបាយច្រើនដែលខុសពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយមដែលដឹកនាំដោយសម្ដេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ៖ «យើងបានពិនិត្យឃើញថា សមាជនៅពេលដែលព្រះអង្គនៅជាធរមាននោះ កាលនោះមានគណបក្សតែមួយ គឺគណបក្សសង្គមរាស្ត្រនិយម ស្រួលព្រះអង្គនៅជារាជាធិបតេយ្យ នៅពេលនេះ គឺថាយើងប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមពហុបក្ស អ៊ីចឹងទេឃើញថា មានការលំបាកណាស់ក្នុងការទទួលពាក្យដែលស្នើសុំពីប្រជាពលរដ្ឋ ហើយមិនដឹងជាធ្វើត្រូវការពេលវេលាប៉ុន្មានទេ»។
បញ្ហាដែលមិនអាចបើកឲ្យមានអង្គសមាជជាតិ ក្នុង៤ អាណត្តិកន្លងមកនេះ ធ្វើឲ្យមានការរិះគន់ជាច្រើនថា មកពីគណបក្សប្រជាជនពុំមានឆន្ទៈអនុវត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ហើយថាគ្មានអ្វីដែលគណបក្សប្រជាជន ឬលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ចង់ធ្វើហើយមិនបាននោះទេ។
ទន្ទឹមគ្នានេះ តំណាងរាស្ត្រនិងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលជាន់ខ្ពស់របស់គណបក្សប្រជាជន បានព្យាយាមច្រើនលើកមកហើយក្នុងការពិចារណាធ្វើវិសោធនកម្មដកជំពូកទី ១៤ថ្មី ដែលចែងពីសមាជជាតិចេញពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ តាំងពីឆ្នាំ២០០៥ មក ប៉ុន្តែនៅមានកត្តារាំងស្ទះខ្លះៗដែលមិនទាន់អាចទៅរួច។
នៅអាណត្តិថ្មីទី៥នេះទៀត តំណាងរាស្ត្រនិងជាមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់នៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ក៏មិនទាន់អាចបង្ហាញថា សមាជជាតិនឹងអាចធ្វើទៅរួច ឬយ៉ាងណានោះទេ ទោះបីពេលនេះរដ្ឋសភា និងរដ្ឋាភិបាលថ្មីកំពុងគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនតែម្នាក់ឯងនោះក៏ដោយ៕
ប្រភពពី វិទ្យុអាស៊ីសេរី
